هفت وادى و چهار وادى حضرت بهاءالله

دو اثر از حضرت بهاءالله که در سال ۱۸۵۶ در بغداد پس از مراجعت ایشان از کردستان نازل گردیده است. هفت وادى در جواب نامه‌ای از شیخ محیّ‌الدّین قاضی خانقین که از اهل تصوّف بود نوشته شده و چهار وادی خطاب به شیخ عبدالرّحمن، قطب طریقت صوفی قادریّه است که حضرت بهاءالله با او در سلیمانیّه تماس داشتند.

-- رسالۀ هفت وادی از حضرت بهاءالله که در تاریخ 1276 ه.ق در بغداد مرقوم شده (5) و بنا به خواهش یکی از اقطاب صوفیّ قادریِه در شرح هفت وادی مطابق با طرز تفکر و سبک آراء عطّار نیشابوری در منطق الطّیر تدوین شده است. (6) در این رساله که به نام سلوک نیز مشهور است، هفت مرتبۀ سلوک یعنی طلب، عشق، معرفت، توحید، استغناء، حیرت، فقر و فناء تشریح شده است. این اثر حضرت بهاءالله علاوه بر آنکه بارها توسط ناشران بهائی چاپ شده، اخیراً نیز به وسیلۀ یکی از علماء ایرانی بدون ذکر نام چاپ شده است. (7) مطالب این رساله علاوه بر تأکید بر تائید پاره ای از مطالب عطّار، دارای مفاهیم تازه ای نیز می باشد.

-- چهار وادی که از قلم حضرت بهاءالله در حوالی سنوات 1272-1270 در حین اقامت ایشان در سلیمانیّه کردستان و بنا به خواهش یکی از شیوخ صوفی کردستان عراق، عبدالرحمن کرکوکی نوشته شده است (8). این نوشته نظر به مقالۀ چهارم از مقدمه کتاب جواهر الاسرار و زواهر الانوار دارد که به وسیلۀ کمال الدّین حسین خوارزمی، بزرگترین شارحان مثنوی مولانا که وابسته به مکتب اِبن عربی نیز بود، مرقوم شده که خود کتاب خوارزمی نیز در اصل شرح مثنوی مولانا می باشد (9). حضرت بهاءالله در این اثر طبقات عروج کنندگان به آسمان های وصال را به چهار دسته تقسیم می نمایند که به عالمی از عوالم سلوک بستگی دارند که عبارتند از: نَفس، عقل، عشق و بالاخره فؤاد که تاکیدات نویسندۀ اثر در باب فؤاد را به ندرت می توان در سایر کتب عرفانی یافت.